امام محمد باقر(علیه‌السلام) امام پنجم شیعیان که کنیه‌اش «ابوجعفر» و «باقرالعلوم» است، در سوم صفر یا نخست رجب سال 57 هجری در مدینه به دنیا آمد. به گفته منابع، امام در سال 114 در سن 57 به دستور «هشام بن عبد الملک» خلیفه اموی مسموم و شهید شد.
امام باقر(علیه‌السلام) از طرف پدر، به امام حسین(علیه‌السلام) می‌رسد و از سوی مادر به امام حسن مجتبی(علیه‌السلام). مادر ایشان فاطمه دختر امام حسن(علیه‌السلام) است، برای همین است به ایشان علوی در میان علویان و فاطمی در میان فاطمیان گفته می‌شد[1]

امام و مبارزه با افکار منحرف یهودیان:
یکی از  گروه‌هاى خطرناکى که در زمان امام باقر(علیه‌السلام) و قبل از ایشان در جامعه اسلامى حضور داشت و تأثیر عمیقى در فرهنگ آن روزگار بر جا گذاشت، یهودیان بودند. شمارى از احبار یهود که به ظاهر مسلمان شده و گروهى دیگر که هنوز به دین خود باقى مانده بودند در جامعه اسلامى پراکنده شده و مرجعیّت علمى قشرى از ساده‌‏‌لوحان را به عهده داشتند.

تأثیرى که آنان بر فرهنگ اسلام از خود بر جا نهادند، به صورت احادیث جعلى به نام اسرائیلیات پدیدار گشت که بیشترین قسمت این احادیث درباره تفسیر و مراتب و شئون زندگى پیامبران سلف، جعل شده بود. از جمله علماى اسلامى که این احادیث را در تألیفات خود وارد کرده، طبرى مفسر معروف است که بیشترین روایات تفسیر قرآن از منابع یهودى _ با واسطه یا بى‏‌واسطه _ نقل کرده  است.
از سوی دیگر راویان فرق اسلامى ساده‌‏‌لوحانه از این احادیث استقبال کرده و آن‌ها را در ابواب مختلف کتاب‌هایشان نقل نمودند و فرهنگ خود را با آن آلوده کردند، ولى پیروان اهل بیت(علیهم‌السلام) با الهام گرفتن از آنان، در مقابل این اندیشه‌‏هاى انحرافى و عوام‏‌پسند، مقاومت و از آسیب آن در امان ماندند.

مبارزه با یهود در فرهنگ اسلام، بخش مهمى از برنامه ائمه طاهرین(علیهم‌السّلام) را به خود اختصاص داده بود. تکذیب احادیث دروغین و ساخته و پرداخته‌ی یهودیان در مورد انبیاى الهى و مطالبى که باعث خدشه‌‏دار شدن چهره ملکوتى پیامبران خدا می‌شد، در برخوردهاى ائمه طاهرین(علیهم‌السّلام) به خوبى دیده مى‏‌شود. در این‌جا به نمونه‌ای از آن احادیث دروغین که در قرآن نیز آمده، اشاره مى‏‌کنیم:
با شروع جمع‌آوری حدیث در زمان «عمر بن عبدالعزیز» یهودیان درباره پیامبران و امامان احادیثى جعل کرده و یا احادیث جعلی را در میان مسلمانان رواج دادند،  طبق یکی از این احادیث جعلى، داود پیامبر به دنبال کبوترى بر پشت بام مى‌‏رود و در آن‌جا که مشرف بر منزل «اوریا» بود، همسر او را مى‏‌بیند و دل به او مى‌‏بندد و به منظور رسیدن به هدف خود، «اوریا» را در صف مقدم جنگ قرار مى‏‌دهد و او کشته مى‌‏شود و داود با همسر او ازدواج مى‌‏کند و ... .[2] روشن است که این روایات دروغین تا چه حد و از چه جهاتى مى‌‏تواند شخصیت داود(علیه‌السلام) را به عنوان پیامبرى از فرستادگان خدا خدشه‌‏دار کند.

نمونه‌هایی از مبارزات و انکار احادیث جعلی یهود توسط امام محمد باقر(علیه‌السلام):
نمونه‌ای از این مبارزات این است که آنها به گزارش محمد بن مسلم، از امام محمد باقر(علیه‌السلام) روایت کرده است که به آن حضرت عرض کردم که: برخی از یهودیان که نزد ما هستند، گمان مى‏‌کنند که قول خداى عزّوجلّ: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»، اهل ذکرى که در آن مذکورند، علمای یهود و نصارایند .... راوى مى‏‌گوید که: پس حضرت به دست خویش اشاره به سینه مبارک خود فرمود، و فرمود که: «ماییم اهل ذکر و ماییم سؤال شدگان».[3]

نمونه دیگر این است، یهودیانى که در جامعه اسلامى زندگى مى‏‌کردند، مى‏‌کوشیدند برترى بیت المقدس بر کعبه را به مسلمانان بقبولانند؛ از این رو در این زمینه دست به جعل احادیثى زدند و آن‌ها را به طور گسترده در میان مسلمانان رواج دادند. زراره نقل مى‏‌کند: در خدمت امام باقر(علیه‌السلام) نشسته بودم و امام در حالى که در مقابل کعبه نشسته بود فرمود: نگاه کردن به خانه خدا عبادت است. در همان حال شخصى از قبیله «بجیله» که او را «عاصم بن عمر» مى‏‌نامیدند، نزد امام آمد و گفت: «کعب‏ الاحبار مى‏‌گوید: کعبه هر صبح‌گاه برابر بیت المقدس سجده مى‏‌کند».
امام فرمود: نظر تو در مورد سخن کعب الاحبار چیست؟
آن مرد گفت: سخن کعب صحیح است.
حضرت فرمود: تو و کعب الاحبار هر دو دروغ مى‏‌گویید. آن‌گاه در حالى که به شدّت ناراحت بود فرمود: خداوند بقعه‏‌اى محبوب‏‌تر از کعبه روى زمین نیافریده است.[4]

نمونه دیگر در دوری گزیدن مسلمانان از یهودیان است. امامان شیعه می‌کوشیدند با صدور برخی از احکام، زمینه دوری مسلمانان از یهودیان را فراهم سازند. در همین زمینه بود که  ابو بصیر، از امام محمد باقر (علیه‌السلام) روایت کرده است، اگر با یهودیان  دست دادید، دستتان را بشویید.[5]
امامان دیگر شیعه نیز بعدها با تعابیرى نظیر «لا تشبّهوا بالیهود: خود به یهودیان شبیه نکنید» [6] مى‏‌کوشیدند این رابطه فرهنگى نامطلوب را که میان مسلمانان و یهود به وجود آمده بود و مى‏‌رفت تا فرهنگ اصیل و غنى اسلام را به انحراف بکشاند، قطع کنند.

در نتیجه امام باقر(علیه‌السلام) با محکوم کردن این  احادیث  و طرد آنان، از نفوذ فرهنگ نامطلوب آنان جلوگیری می‌کرد.

 ..........................................................................
پی‌نوشت:
[1]. مصباح کفعمی522.
[2]. مجمع البیان، ج 8، ص 472؛ بحوث مع اهل السنة و السلفیة، ص51.
[3]. ترجمه أصول کافى، ج‏1، ص691.
[4].الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏4، ص240.
[5]. ترجمه أصول کافى، ج‏4، ص731.
[6]. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص532.